|
|
การจัดหมวดหมู่สารสนเทศ
สื่อสารสนเทศต่าง ๆ ที่มีเป็นจำนวนมาก ก่อให้เกิดปัญหาในการจัดเก็บ การใช้สารสนเทศ ตลอดจนการคัดเลือกสารสนเทศ ที่มีปริมาณมหาศาลมาใช้ในเวลาที่ต้องการ
ผู้ที่เกี่ยวข้องกับการเรียกใช้สารสนเทศในอดีตที่สำคัญคือ บรรณารักษ์ และสถานที่ให้บริการ
สารสนเทศที่สำคัญคือ ห้องสมุด แต่ในปัจจุบันผู้ให้บริการสารสนเทศขยายกว้างขวางออกไป หน้าที่ในการควบคุมสารสนเทศเพื่อให้
บริการและใช้ประโยชน์จากสารสนเทศจึงเป็นหน้าที่ของบรรณารักษ์ นักสารสนเทศ นักจดหมายเหตุ ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะสาขาวิชา ตลอดจน
บุคคลอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการใช้สารสนเทศได้เต็มที่ การควบคุมสารสนเทศจัดทำได้หลายวิธีการ มีทั้งที่เป็นระบบที่เป็นที่ยอมรับ
และระบบที่จัดทำขึ้นเองหรือควบคุมสารสนเทศด้วยวิธีการเฉพาะด้าน แต่ไม่ว่าจะมีวิธีการควบคุมสารสนเทศด้วยวิธีใด ล้วนแต่ให้
ประโยชน์ในการสืบค้นการใช้ประโยชน์จากสารสนเทศนั้นๆทั้งสิ้น
การจัดหมวดหมู่สารสนเทศ เป็นการควบคุมสารสนเทศที่มีประสิทธิภาพที่จัดดำเนินการดยห้องสมุดมาตั้งแต่แรกเริ่มการมีหนังสือ ในสังคมมนุษย์
การจัดหมู่มีความหมายตรงกับภาษาอังกฤษว่า "Classification" บุชนัน (Buchanan 1979 : 9) ให้คำจำกัดความว่า การจัดหมู่เป็นการจัดกลุ่มสิ่งของเข้าด้วยกัน
กลุ่มของอาจจะเป็นสิ่งของ แนวความคิด หรือนามธรรมอื่น ๆ เช่น อาจจัดเสือ สิงโต เสือดาว ไว้ใกล้ ๆ กันในสวนสัตว์ โดยพิจารณาว่าเป็นสัตว์ที่อยู่ในประเภทเดียวกัน สมาคมห้องสมุดอเมริกัน (1943 : 30) ให้คำจำกัดความว่า เป็นระบบที่
เป็นระเบียบต่อการจัดหนังสือและวัสดุอื่น ๆ ตามหัวเรื่องหรือรูปลักษณะ จารุวรรณ สินธุโสภณ (2521 : 37) อธิบายความหมายของการจัดหมวดหมู่ว่า
เป็นการจัดหมวดหมู่ของหนังสือหรือโสตทัศนวัสดุอื่น ๆ ที่ห้องสมุดมีอยู่ทั้งหมด โดยคำนึงถึงความสะดวกรวดเร็วในการหยิบใช้ได้ง่าย การจัดหมวดหมู่หนึ่งเรียกว่า ระบบหนึ่ง
มีระบบการจัดหมวดหมู่หลายระบบ ห้องสมุดสามารถเลือกใช้ระบบใดระบบหนึ่ง การจัดหมวดหมู่หนังสือจึงมีขอบเขตแล้วแต่พื้นฐานของการจัดหมวดหมู่ของวัสดุสิ่ง
ของต่างๆ การจัดหมู่หมู่โดยทั่วๆ ไปแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ การจัดหมู่ตามลักษณะธรรมชาติ และการจัดหมู่ตามลักษณะที่ปรากฏภายนอก Srivastava (1973 : 6) ได้ กล่าวสรุปว่า
การจัดหมู่ตามลักษณะธรรมชาติ หมายถึง การจัดหมวดหมู่วัสดุ โดยพิจารณา จากลักษณะโครงสร้างเนื้อหาและหน้าที่ของสิ่งที่จะนำมาจัดหมู่ ถ้ามีความคล้ายคลึงกันก็จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกัน เช่น
การจัดเนื้อหาตามกลุ่มวิชา เช่น เนื้อหาวิชาคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ บรรณารักษศาสตร์ เป็นต้น โดยไม่คำนึงถึงสีของปกหนังสือ ขนาดรูปเล่มหนังสือ
หรือเลขทะเบียนของวัสดุห้องสมุดชิ้นนั้น ๆ
การจัดหมวดหมู่วัสดุห้องสมุดตามแบบนี้ นับได้ว่าได้ประโยชน์กว้างขวางและยาวนาน (ณรงค์ ป้อมบุปผา 2528 : 5) ส่วนการจัดหมู่ตามลักษณะที่ปรากฎภายนอก
ต้องพิจารณาจากความคล้ายคลึง และความแตกต่างของสิ่งที่ปรากฎภายนอก ได้แก่ สี ขนาด และรูปร่าง เป็นต้น ตัวอย่าง เช่น การจัดแบ่งวัสดุห้องสมุดออกตามสภาพและประเภทของวัสดุห้องสมุด เช่น การจัดเก็บ
วารสารไว้ด้วยกันในแผนกวารสาร การจัดเก็บวัสดุโสตทัศนอุปกรณ์ตามลำดับของหมายเลขทะเบียนของวัสดุเหล่านั้น เป็นต้น สารสนเทศในศูนย์สารสนเทศและห้องสมุด ซึ่งมีทั้งวัสดุตีพิมพ์ และวัสดุไม่ตีพิมพ์ จึงจำเป็นต้องมีการจัดหมวดหมู่ตามความจำเป็น
ของการให้บริการภายในห้องสมุดเพื่ออำนวยความสะดวกแก่ผู้ใช้บริการการจะเลือกใช้ระบบหมวดหมู่ใด ในการบริหารงานศูนย์สารสนเทศ
จึงขึ้นอยู่กับการพิจารณาจำนวนวัสดุต่างๆ ที่มีอยู่ภายในศูนย์สารสนเทศ เป็นองค์ประกอบที่สำคัญในการพิจารณา เช่น ห้องสมุด โรงเรียน
มีหนังสือน้อยอาจใช้ระบบการจัดหมวดหมู่หนังสืออย่างกว้าง ๆ ในขณะที่ห้องสมุดวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยมี ความจำเป็นต้องใช้ระบบการจัดหมวดหมู่หนังสืออย่างละเอียด
หรือศูนย์สารสนเทศเฉพาะด้านอาจจะต้องกำหนดระบบหมวด หมู่เอกสารขึ้นใช้เองโดยเฉพาะ
จุดประสงค์และประโยชน์ของการจัดหมวดหมู่หนังสือ
การจัดหมู่หนังสือมีวิธีการจัดหนังสือที่มีเนื้อหาหรือวิธีการประพันธ์ที่คล้ายกัน ใกล้เคียงกันไว้ด้วยกัน ก็เพื่อวัตถุประสงค์ดังต่อไปนี้
1. เพื่อให้ผู้ใช้หยิบหนังสือได้ถูกต้องและรวดเร็ว การจัดหมู่หนังสือจะมีวิธีการกำหนดเลขเรียกหนังสือ (Call Number) ที่แน่นอน มีที่อยู่ตายตัวบนชั้นหนังสือ
ผู้ใช้ห้องสมุดสามารถหยิบหนังสือได้ถูกต้องและรวดเร็ว
2. เพื่อให้ผู้ใช้สามารถหยิบหรือค้นหนังสือที่มีเนื้อหาคล้ายคลึงกันเพื่อนำไปประกอบการศึกษาค้นคว้าได้สะดวก
ทั้งนี้เพราะหนังสือที่มีเนื้อหาคล้ายคลึงกันย่อมจัดเรียงลำดับอยู่ใกล้ๆกัน ผู้ใช้ห้องสมุดหยิบหนังสือจากชั้นใดชั้นหนึ่ง ย่อมพบเนื้อหาวิชาของหนังสือเล่มอื่นๆ
อยู่ใกล้เคียงกันสามารถหยิบหนังสือเล่มดังกล่าวมาอ่านเปรียบเทียบเพื่อศึกษา
รายละเอียดต่าง ๆ เปรียบเทียบกันได้
3. เพื่อสะดวกในการเก็บรักษาและดูแล การจัดหมู่หนังสือที่ดีที่เป็นระบบต่อการให้หมวดหมู่มีความสะดวกอย่างมาก
ต่อห้องสมุดในการเก็บรักษาและดูแลภายในห้องสมุด เพราะหนังสือแต่ละเล่มมีที่อยู่แน่นอนสะดวกต่อการตรวจตรา
4. ทำให้ทราบว่าหนังสือในแต่ละหมวดหมู่มีจำนวนมากน้อยเพียงใด บรรณารักษ์ของห้องสมุดจะได้เพิ่มจำนวนหนังสือ ในแต่ละหมวดหมู่ให้สมดุลย์กับหมวดหมู่อื่น
ๆ หรือตาม วัตถุประสงค์ของห้องสมุด
5. การจัดหมวดหมู่ทำให้การเพิ่มจำนวนหนังสือบนชั้นหนังสือไม่เกิดความยุ่งยากสับสน ไม่ต้องมีการเปลี่ยนแปลงไปมา
6. เพื่อสะดวกต่อการให้บริการจ่าย-รับ ดำเนินไปด้วยความรวดเร็ว
7. เมื่อมีหนังสือใหม่เข้ามาในห้องสมุด บรรณารักษ์ผู้ทำหน้าที่จัดหมู่หนังสือ สามารถจัดหมู่หนังสือเล่มใหม่ ๆ เหล่านั้นได้สะดวกและรวดเร็วขึ้น
โดยอาศัยตรวจดูจากเลขหมู่เดิม
|
|
