1631303 บริการอ้างอิงและสารสนเทศ
Reference and Information Services
ภาคต้น ปีการศึกษา 2545
3 (2-2)

ผู้สอน : รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
บัณฑิตวิทยาลัย
สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี
อ.เมือง กาญจนบุรี 71190

chumpot@hotmail.com

หนังสือรายปี (Yearbook) และสมพัตสร (Almanac)

หนังสือรายปี

วิลเลียม เอ แคทส์ ได้ให้ความหมายของหนังสือรายปีไว้ดังนี้ หนังสือรายปีคือหนังสือที่บันทึกข้อมูลสถิติทีร่สำคัญโดยสังเขปของกิจกรรมในรอบปีที่ผ่านมา วัตถุประสงค์เบื้องต้น ของหนังสือรายปีคือการบันทึกย่อเกี่ยวกับกิจกรรมสำคัญของประเทศใดประเทศหนึ่ง หัวข้อใดหัวข้อหนึ่ง หรือเรื่องพิเศษเรื่องใดเรื่องหนึ่ง (สมุล รัตตากร) ได้ให้ความหมายของหนังสือรายปีไว้ดังนี้ หนังสืออ้างอิงประเภทนี้มักรวบรวมเรื่องราวสั้นๆ ที่เกิดขึ้น ในปีที่แล้วมาในด้านต่างๆ ทั้งการกีฬา การเมือง การปกครอง และอื่นๆ จะออกเป็นรายปี บางครั้งคล้ายเป็นการสรุปหัวข้อข่าวสำคัญๆ ในหนังสือพิมพ์ ต่างกันแต่ว่าหนังสือรายปีเป็นการให้ความจริง โดยไม่มีการวิจารณ์แต่อย่างใด จากดังกล่าวอาจสรุปได้ว่า หนังสือรายปีคือหนังสือรวบรวมข้อมูลสถิติอย่งย่อๆ ของกิจกรรมสำคัญ เรื่องราวหรือข่าวที่น่ารู้ที่เกิดขึ้นในรอบปีที่ผ่านมา อาจเขียนเป็นพรรณนาสั้นๆ หรือเก็บสถิติข้อมูลเป็นตัวเลขและตารางต่างๆ เป็นต้น

ประเภทของหนังสือรายปี แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

1.หนังสือสมพัตรสร (Almanac) หนังสือสมพัตรสรคือ หนังสืออ้างอิงที่รวบรวมข้อมูลสถิติและข้อมูลย้อนหลังจากอดีต ข้อมูลเหล่านั้นอาจจะครอบคลุมหัวเรื่องหรือพื้นที่อย่างกว้าง ๆ ทั่วโลก หรือจำกัดเขตเฉพาะประเทศใดประเทศหนึ่งหรือรัฐใดรัฐหนึ่ง หรืออาจจำกัดเฉพาะเพียงเรื่องเดียว

2.หนังสือรายปีของสารานุกรมภาษาต่างประเทศ (Encyclopedia Supplement) หนังสือรายปีของสารานุกรมภาษาต่างประเทศ เป็นหนังสือรายปีที่สารานุกรมทั่วไปจัดทำขึ้นเพื่อช่วยให้สารานุกรมนั้นๆ ทันสมัยอยู่เสมอ จัดพิมพ์เป็นประจำเพื่อสนองความรู้และความก้าวหน้า ทางวิชาการในด้านต่างๆ ในรอบปีที่ล่วงไป บางเล่มมีประวัติบุคคลด้วย มีภาพประกอบ

จะเห็นได้ว่าหนังสือรายปีที่สำคัญและใช้กันอย่างแพร่หลายทั่วไป เป็นเครื่องมืออ้างอิงที่ให้ข้อเท็จจริงที่ทันสมัย ใช้ประกอบในการตอบคำถามได้ทันทีก็คือ หนังสือสมพัตรสร ส่วนหนังสือรายปีของ สารานุกรมต่างประเทศนั้น บริษัทจัดทำสารานุกรมได้จัดทำขึ้นเพื่อเสริมเนื้อหาของสารานุกรมให้ทันสมัยอยู่เสมอ ทั้งนี้เพราะการจัดทำสารานุกรมชุดใหม่ ไม่สามารถจะทำได้ทุกปี เนื่องจาราคาแพง และ เนื้อหาทั้งหมดในแต่ละปีเปลี่ยนแปลงไม่มากนัก

วัตถุประสงค์ของหนังสือรายปี

1.ความทันสมัย (Recency) หนังสือทั้งสองแบบนี้จะให้ข้อมูลที่ทันสมัยของเรื่องทั่วไปวัตถุประสงค์ของแหล่งข้อมูลประเภทนี้ก็คือการให้ข้อเท็จจริงที่ทันสมัยและทันต่อเหตุการณ์
2.การให้ข้อเท็จจริงอย่างสั้น ๆ (Brief Facts) หนังสือรายปีทั้งสองประเภทนี้ จะบันทึกสรุปย่อเรื่องราวต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อผู้ใช้ไม่ต้องการคำอธิบายเกี่ยวกับเรื่องที่ต้องการ
3.แนวโน้ม (Trends) เนื่องจากความทันสมัยข้อมูลในหนังสือทั้งสองประเภทนี้จึงเป็นเครื่องช่วยชี้ให้เห็นถึงความก้าวหน้าและความเสื่อมของอารยธรรมมนุษย์ตามกาลเวลาทั้งโดยทางตรงและทางอ้อม นอกจากนี้ข้อมูลต่างๆ เหล่านั้นยังเป็นเครื่องชี้วัดให้เห็นความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ตลอดจนแนวโน้มของเหตุการณ์เกี่ยวกับบุคคล สถานที่ที่สำคัญในช่วยระยะเวลาของปีที่ผ่านมา
4.เป็นดรรชนีเสริม (Informal Index) หนังสือรายปีและสมพัตรสร ที่เชื่อถือได้ส่วนใหญ่จะบอกแหล่งที่มาของข้อมูล ด้วยเหตุนี้ผู้ใช้จึงสามารถใช้หนังสืออ้างอิงทั้งสองประเภทนี้เป็นเครื่องมือช่วยค้นหาสิ่งที่ต้องการได้อีกต่อไป
5.เป็นนามานุกรมและอักขรานุกมชีวประวัติ (Directory and Biographical Information) หนังสือรายปีและสมพัตรสรจำนวนมากให้ข้อเท็จจริงในลักษณะเดียวกับนามานุกรม รวมทั้งมีประวัติของบุคคบ ตลอดจนที่อยู่ของทั้งบุคคลและหน่วยงานอีกด้วย
6.การอ่านผ่านตา (Browsing) หนังสือรายปีและสมพัตรสรจัดเป็นหนังสืออ้างอิงสารพัดประโยชน์ บรรจุข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเรื่องต่างๆ หลากหลายประการ รวมทั้งข้อมูลเบ็ดเตล็ดที่เป็นที่สนใจของผู้ที่อยากรู้อยากเห็นในเรื่องราวต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันของสังคมมนุษย์ เป็นหนังสืออ้างอิงที่จัดเป็นคู่มือตอบคำถามที่บรรณารักษ์บริการตอบคำถามจำเป็นต้องใช้อยู่เสมอ

ผู้สรุปเนื้อหา
นางสาวบานเย็น อ่อนจันทร์

ปรับปรุงล่าสุด วันที่ 10 มิถุนายน 2545
รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
chumpot@hotmail.com / chumpotw@yahoo.com