1631303 บริการอ้างอิงและสารสนเทศ
Reference and Information Services
ภาคต้น ปีการศึกษา 2545
3 (2-2)

ผู้สอน : รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
บัณฑิตวิทยาลัย
สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี
อ.เมือง กาญจนบุรี 71190

chumpot@hotmail.com

หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์

หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ คือ หนังสืออ้างอิงที่เป็นแหล่งข้อมูลให้ข้อเท็จจริงด้านภูมิศาสตร์เกี่ยวกับสถานที่ ที่ตั้งของทวีป ประเทศ เมือง มหาสมุทร ทะเล แม่น้ำ ภูเขา แหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ภูมิอากาศ ฯลฯ เป็นต้น และยังเป็นเครื่องมือเชื่อมโยงระหว่างสังคมมนุษย์ ทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมที่ปรากฏอยู่ในภูมิภาคและสถานที่ต่าง ๆ ของโลก

หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ โดยเฉพาะแผนที่ มีบทบาทสำคัญในการศึกษาวิชาภูมิศาสตร์ และเป็นเครื่องมือสำคัญในชีวิตประจำวัน สามารถใช้เป็น คู่มือในการตอบคำถามทางด้านวิชาการ ด้านการวางแผน รวมถึงคำถามเกี่ยวกับการเดินทางอีกด้วย

หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ มีประโยชน์ช่วยในการตอบคำถามเกี่ยวกับสถานที่ทางภูมิศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นสถานที่ตั้ง ลักษณะ ระยะทาง พร้อม ทั้งมีภาพและแผนที่ประกอบไว้ให้อย่างชัดเจน

หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ แบ่งออกเป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ ดังนี้

1. แผนที่และหนังสือแผนที่ (Maps and Atlases)
2. อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ (Gazetteers)
3. หนังสือนำเที่ยว (Guidebooks)

1. แผนที่และหนังสือแผนที่
จะแสดงให้เห็นถึงที่ตั้งของทวีป ประเทศ เมือง แม่น้ำ ภูเขา เส้นรุ้ง และเส้นแวง ฯลฯ แผนที่ หมายถึง สิ่งที่แสดงลักษณะของพื้นผิวโลกและสิ่งที่ปรากฎบนพื้นผิวโลก ทั้งที่ปรากฎอยู่ตามธรรมชาติ และมนุษย์สร้างขึ้นทั้งหมดหรือเพียงบางส่วน แบ่งออกได้ 4 ประเภท ดังนี้ :

1. แผนที่ภูมิศาสตร์การเมือง (Political Maps) : - แสดงถึงอาณาเขตของประเทศ จังหวัด เมืองหลวง ฯลฯ
2. แผนที่ภูมิศาสตร์กายภาพ (Physical Maps) : - แสดงให้เห็นลักษณะทางกายภาพ เช่น ภูเขา ทะเลสาบ แม่น้ำ ที่ราบลุ่ม ฯลฯ
3. แผนที่แสดงลักษณะเฉพาะเรื่อง (Distribution Maps) : - แสดงสภาพภูมิอากาศ แหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ระบบการขนส่ง และเรื่องอื่น ๆ ที่สำคัญ
4. แผนที่ประวัติศาสตร์ (Historical Maps) : - แสดงให้เห็นถึงเส้นทางของการเดินทาง การตั้งถิ่นฐาน ของมนุษย์ในสมัยโบราณ

หนังสือแผนที่ : - เป็นดรรชนีบอกให้รู้ถึงที่ตั้งของสถานที่ต่าง ๆ เป็นคู่มืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ที่มีความสำคัญ และเป็นที่รู้จักกัน อย่างแพร่หลายมาก แบ่งเป็น 4 ประเภท ดังนี้ : -

1. หนังสือแผนที่อ้างอิงทั่วไป (General Reference Atlases) ประกอบด้วยแผนที่โลกแสดงภูมิประเทศและภูมิอากาศ
2. หนังสือแผนที่ของประเทศ (National Atlases) ประกอบด้วยแผนที่แสดงภูมิประเทศและภูมิอากาศของประเทศใดประเทศหนึ่ง
3. หนังสือแผนที่แสดงเส้นทางคมนาคม (Road Atlases) แสดงถึงถนนสายต่าง ๆ จะต้องมีการปรับปรุงให้ทันสมัยอยู่เสมอ
4. หนังสือแผนที่ประวัติศาสตร์ (Historical Atlases) แสดงให้เห็นถึงเส้นทาง การตั้งถิ่นฐาน หรือแสดงให้เห็นถึงเส้นทาง สำคัญทางประวัติศาสตร์ที่นักสำรวจในอดีตเดินทางผ่าน

2. อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ (Gazetteers): - จะให้ความรู้ทางภูมิศาสตร์ที่เป็นชื่อของสถานที่ ช่วยให้ทราบถึงที่ตั้งของเมือง ภูเขา แม่น้ำ หรือลักษณะทางกายภาพอื่น ๆ

3.หนังสือนำเที่ยว (Guide Books) : - เป็นคู่มือสำหรับนำเที่ยว ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่แห่งใดแห่งหนึ่ง ในเรื่องเกี่ยวกับภูมิศาสตร์

หลักการประเมินคุณค่าหนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์

เฉพาะแผนที่และหนังสือแผนที่ : - ต้องมีหลักฐานในการจัดทำ , ต้องรู้ว่าจัดทำเพื่อผู้ใช้ระดับใด แสดงลักษณะภูมิศาสตร์ประเภทใด, ต้องมีความทันสมัย, รูปแบบ สะดวกง่ายแก่การค้นหาข้อมูลต่าง ๆ, ต้องมีดรรชนี เรียบเรียงอย่างเป็นระเบียบ

วิธีใช้หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ : -

1. พิจารณาเรื่องที่ต้องการค้นด้านใด
1.1 ด้านภูมิศาสตร์ทั่วไป
1.2 ด้านแผนที่
1.3 ด้านนำเที่ยว

2. เลือกใช้หนังสืออ้างอิงให้ถูกต้องกับเรื่องที่ต้องการ

3. ก่อนใช้หนังสืออ้างอิงแต่ละชุด ควรอ่านคำนำและวิธีใช้แต่ละชุดก่อน

สรุป

หนังสืออ้างอิงทางภูมิศาสตร์ เป็นหนังสือที่ให้ความรู้หรือข้อเท็จจริงเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ ได้แก่ ชื่อและที่ตั้งของสถานที่ มหาสมุทร ทวีป แม่น้ำ ฯลฯ หรือแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ภูมิอากาศ และเส้นทางคมนาคม เป็นต้น

หนังสืออ้างอิง

สุนิตย์ เย็นสบาย. (2542). ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับหนังสืออ้างอิง. กรุงเทพมหานคร:

โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สถาบันราชภัฎ

บ้านสมเด็จเจ้าพระยา. 270 หน้า.

สรุปเนื้อหาโดย
นางสาววรพร ฉิมพลีศิริ

ปรับปรุงล่าสุด วันที่ 10 มิถุนายน 2545
รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
chumpot@hotmail.com / chumpotw@yahoo.com