1631101 ความรู้เบื้องต้นทางบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
Introduction to Library and Information Science
2 (2 - 0)

การศึกษาวิชาสารนิเทศศาสตร์ในทวีปเอเซีย

การศึกษาวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ในประเทศญี่ปุ่น

ในประเทศญี่ปุ่น พัฒนาการศึกษาวิชาสารนิเทศศาสตร์เริ่มต้นจากการเปิดสอนวิชาบรรณารักษศาสตร์ โดยเริ่มต้นเปิดสอน เป็นครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2446 จนกระทั่งในปัจจุบันมีมหาวิทยาลัยทั้งหมด 113 แห่ง และมหาวิทยาลัย 105 แห่ง เปิดสอนวิชาบรรณา ศาสตร์ (นงลักษณ์ ไม่หน่ายกิจ 2529 : 62) และเริ่มมีมหาวิทยาลัยหลายแห่งเปิดสอนวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ เช่น มหาวิทยาลัยเคโอ มหาวิทยาลัยเออิชิ โชกุโตกุ มหาวิทยาลัยโตเกียว และมหาวิทยาลัยบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ เป็นต้น

มหาวิทยาลัยบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์( University of Library and Information Science-ULIS) นับเป็นมหาวิทยาลัยเพียงแห่งเดียวที่มีฐานะเรียกว่ามหาวิทยาลัย ทำหน้าที่เป็นสถาบันวิชาชีพบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศ ศาสตร์ที่สำคัญในประเทศญี่ปุ่น เริ่มเปิดรับนักศึกษาระดับปริญญาตรี เมื่อ พ.ศ. 2523 และระดับปริญญาโท เมื่อ พ.ศ. 2527 การศึกษาในหลักสูตรระดับปริญญาตรี เป็นหลักสูตร 4 ปี ประกอบไปด้วยการเรียนรายวิชาต่าง ๆ รวม 134 หน่วยกิต เป็นวิชาบังคับ 40 หน่วยกิต นักศึกษาต้องเสนอวิทยานิพนธ์และฝึกงานทางบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ องค์ประกอบของ หลักสูตรแบ่งเป็น 5 สาขาวิชาคือ วิชาพื้นฐานทางศิลปศาสตร์ 24 หน่วยกิต วิชาภาษาต่างประเทศ 8 หน่วยกิต วิชาอนามัยศาสตร์และพลศึกษา 4 หน่วยกิต วิชาชีพ ก ซึ่งเป็นรายวิชาหลักด้านการศึกษาและวิจัยทางบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ 37 หน่วยกิต และวิชาชีพ ข ซึ่งเป็นรายวิชาเลือกตามความสนใจของนักศึกษาซึ่งสัมพันธ์กับวิชาชีพ ก (นงลักษณ์ ไม่หน่ายกิจ 2529 : 66-68)

ตัวอย่างรายชื่อวิชาทางสารนิเทศศาสตร์

ความรู้เบื้องต้นทางบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
ทฤษฎีเบื้องต้นเกี่ยวกับสารนิเทศศาสตร์
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสื่อสารนิเทศศาสตร์
การสัมมนาการบริการอ้างอิงและบริการสารนิเทศ
การจัดการสารนิเทศ
การสืบค้นสารนิเทศ
ทฤษฎีของระบบสารนิเทศ
การวิเคราะห์ระบบ
ระบบคอมพิวเตอร์
การประมวลผลภาษาธรรมชาติ
การดำเนินงานห้องสมุดและศูนย์สารนิเทศ

การศึกษาในหลักสูตรระดับปริญญาโท เป็นหลักสูตร 2 ปี ประกอบไปด้วยการเรียนรายวิชาต่าง ๆ จำนวน 30 หน่วยกิต หรือมากกว่า นักศึกษาต้องเรียนวิชาวิจัยและ ต้องเสนอวิทยานิพนธ์ รายวิชาที่เรียนแบ่งเป็น 8 สาขาวิชา คือ กลุ่มวิชาพื้นฐานทางบรรณารักษศาสตร์ และสารนิเทศศาสตร์ กลุ่มวิชาทฤษฎี กลุ่มวิชาสื่อสารนิเทศ กลุ่มวิชาการจัดระบบแหล่งห้องสมุดและสารนิเทศ กลุ่มวิชาการใช้เครื่อง ปฎิบัติการสารนิเทศ และกลุ่มวิชาการค้นคืนสารนิเทศ (นงลักษณ์ ไม่หน่ายกิจ 2529 : 68-70) โดยมีตัวอย่างรายชื่อวิชาจากกลุ่มต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

ทฤษฎีของสัญลักษณ์
การวิเคราะห์ภาษาสารนิเทศ
คณิตศาสตร์สารนิเทศชั้นสูง
ระบบการจัดการห้องสมุดและสารนิเทศ
ทฤษฎีเครื่องจักรอัตโนมัติ
รูปแบบการประมวลผลสารนิเทศ
โครงสร้างสารนิเทศชั้นสูง
ทฤษฎีของฐานข้อมูล
โครงสร้างสารนิเทศทางบรรณานุกรม
ระบบสังคมสารนิเทศ
สังคมข่าวสาร
การออกแบบภาวะแวดล้อมสารนิเทศ
มนุษย์และสารนิเทศ
สื่อสารนิเทศในรูปการบันทึก
องค์ประกอบของวัสดุในการสื่อสาร
การถ่ายทอดการสื่อสาร
การเผยแพร่สารนิเทศชั้นสูง
ระบบสารนิเทศชั้นสูง
ระบบคอมพิวเตอร์ชั้นสูง
เครือข่ายคอมพิวเตอร์ชั้นสูง
การปฏิบัติการค้นคืนสารนิเทศ
การค้นคืนสารนิเทศชั้นสูง

มหาวิทยาลัยบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ นับว่าเป็นสถาบันการศึกษาทันสมัย มีห้องสมุดเฉพาะด้านโดยตรงในการศึกษา ค้นคว้า มีการใช้คอมพิวเตอร์บริหารงานทั้งระบบ มีฐานข้อมูลหลายฐานข้อมูลซึ่งอำนวยประโยชน์อย่างยิ่งสำหรับการฝึกปฎิบัติงานของนัก ศึกษาเป็นการแสดงให้เห็นว่าประเทศญี่ปุ่นได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของการพัฒนาวิชาชีพบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ เพื่อความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมซึ่งมีผลต่อความก้าวหน้าของประเทศญี่ปุ่นโดยส่วนรวม

การศึกษาวิชาสารนิเทศศาสตร์ในกลุ่มประเทศอาเซียน

ในกลุ่มประเทศอาเซียนการศึกษาวิชาสารนิเทศศาสตร์ได้พัฒนาไปตามลำดับ การเปิดสอนวิชาบรรณารักษศาสตร์ในสถาบัน วิชาชีพบรรณารักษศาสตร์ ที่มหาวิทยาลัยอินโดนีเซีย มีการจัดตั้งแผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์ตั้งแต่ ค.ศ. 1959 และเริ่มเปิดสอนใน ระดับปริญญาโท ในปี ค.ศ. 1969 ได้เริ่มเปิดรายวิชาสารนิเทศศาสตร์เบื้องต้นเป็นส่วนหนึ่งของหลักสูตรการศึกษา และมีวิชาเลือก เช่น ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับเอกสารสิ่งพิพม์มาตั้งแต่ต้นปี ค.ศ. 1970 (Picache 1983 : 41) และมีวิชาอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับเทคโนโลยีสารนิเทศ เช่น ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการประมวลผลข้อมูล เป็นต้น

ในประเทศมาเลเซีย สถาบันการศึกษาที่เปิดสอนวิชาบรรณารักษศาสตร์ คือ โรงเรียนบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ แห่งสถาบันเทคโนโลยีมารา ได้เปิดสอน ในระดับ Diploma เริ่มเปิดสอนวิชาทางสารนิเทศศาสตร์มาตั้งแต่ ค.ศ. 1975 (Picache 1983 : 41) รายวิชาที่เกี่ยวข้องกับสารนิเทศศาสตร์ที่เปิดสอน มีดังนี้

ความรู้พื้นฐานทางการจัดเก็บและสืบค้นสารนิเทศ
การทำดรรชนีของแหล่งสารนิเทศ
ระบบการจัดเก็บและสืบค้นสารนิเทศ
คอมพิวเตอร์และห้องสมุด I
คอมพิวเตอร์และห้องสมุด II
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการศึกษาปัญหาทางด้านสารนิเทศศาสตร์

การสอนวิชาสารนิเทศศาสตร์ในประเทศฟิลิปปินส์ เป็นการศึกษาในสาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์ สถาบันบรรณารักษศาสตร์ แห่งมหาวิทยาลัยฟิลิปปินส์ ได้เปิดสอนรายวิชาสารนิเทศศาสตร์ในระดับปริญญาโท มาตั้งแต่ ค.ศ. 1971 (Picache 1983 : 46) โดยมีรายวิชาดังต่อไปนี้

ความรู้เบื้องต้นทางสารนิเทศศาสตร์
การวิเคราะห์สารนิเทศ
เทคโนโลยีสารนิเทศ I
เทคโนโลยีสารนิเทศ II
สารนิเทศและสังคม
ระบบสารนิเทศ
การวางแผนและการพัฒนาการสัมมนาเกี่ยวกับการจัดหมู่และการทำดรรชนี
เทคโนโลยีสื่อสารในบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
การศึกษาเชิงปริมาณในบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์

หน้าสารบัญ