1631101 ความรู้เบื้องต้นทางบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
Introduction to Library and Information Science
2 (2 - 0)
บทบาทของสารนิเทศ
บทบาทต่อการพัฒนาประเทศ
สารนิเทศเป็นเครื่องมือสำคัญต่อการพัฒนาประเทศในทุก ๆ ด้าน ถ้าประชาชน ภายในประเทศ รู้จักใช้สารนิเทศมาปรับปรุงการดำเนินงาน
พัฒนางานที่กำลังกระทำอยู่ก็มี ส่วนช่วยพัฒนาประเทศในทางอ้อม ทั้งนี้เพราะสารนิเทศมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา จึง
มีความจำเป็นต่อการติดตามสารนิเทศอยู่เสมอ ประเทศที่เป็นตัวอย่างในสารนิเทศเพื่อ การพัฒนาประเทศที่ดีที่สุดในปัจจุบัน ได้แก่ ประเทศญี่ปุ่น
เป็นที่ยอมรับว่าประเทศญี่ปุ่น เป็นประเทศหนึ่งที่มีความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจ มากที่สุดในโลก
ปัจจัยที่ทำให้เกิดความสำเร็จทางเศรษฐกิจจนสามารถพัฒนาประเทศมาอยู่ ในประเทศชั้นนำของโลกได้แก่
การเรียนรู้สารนิเทศจากการถ่ายทอดเทคโนโลยีจากต่าง ประเทศโดยเฉพาะอย่างยิ่งจากประเทศสหรัฐอเมริกา ประเทศญี่ปุ่นเห็นความสำคัญของ
สารนิเทศการผลิตและการถ่ายทอดเทคโนโลยีได้ค้นหาวิธีวิจัยและพัฒนาต่อจนสามารถผลิต
เทคโนโลยีนั้นส่งกลับไปขายแข่งขันในประเทศสหรัฐอเมริกาและตลาดโลกได้ (อุกฤษฏ์ ตู้จินดา 2532 : 6) สารนิเทศที่มีส่วนช่วยพัฒนาประเทศ
ได้มาจากการสนับสนุนการจัด ตั้งงบประมาณการค้นคว้าและวิจัยซึ่งปรากฏว่า ประเทศญี่ปุ่นมีงบประมาณสำหรับการค้นสาร นิเทศ
ทางด้านการวิจัยประมาณ 9 เปอร์เซนต์ของงบการวิจัยทุกประเทศรวมกัน นับเป็น อันดับที่สามรองจากประเทศสหรัฐอเมริกา และรุสเซีย
สำหรับประเทศไทยนั้นได้เล็งเห็นความสำคัญของสารนิเทศ ได้จัดตั้งคณะ
กรรมการสารนิเทศแห่งชาติเพื่อรับผิดชอบในการกำหนดกรอบนโยบายสารนิเทศภายใน
ประเทศให้เกิดประโยชน์ต่อการใช้สารนิเทศเพื่อพัฒนาประเทศในทุก ๆ ด้านอยู่แล้วในขณะนี้
บทบาทด้านการค้า
การค้าที่ดำเนินไปด้วยดีสำหรับผู้ประกอบการค้า และผู้ขายสินค้านั้นขึ้นอยู่กับการ เผยแพร่สารนิเทศทางการค้าที่จัดทำอยู่อย่างสม่ำเสมอ
สารนิเทศทางการค้าหากมีการเผย แพร่มาก ยิ่งทำให้ผู้ต้องการสินค้ากล้าตัดสินใจในการดำเนินงานทางด้านการค้า ในทำนอง
เดียวกันหากไม่มีข้อมูลทางการค้าเพียงพอก็อาจทำให้การค้าชะงักงันหรือเกิดความเสียหายได้
กระทรวงพาณิชย์เห็นความสำคัญของสารนิเทศที่มีบทบาทต่อภาระหน้าที่ของกระทรวง ได้กระจายข้อสารนิเทศทางการค้าอย่างสม่ำเสมอ
ตั้งงบประมาณเพื่อติดตั้งเครื่องคอมพิวเตอร์ จัดเก็บข้อมูลบริการพ่อค้า ตลอดจนเกษตรกร และการทำถ่ายทอดข้อมูลต่างประเทศจาก
กรมพาณิชย์สัมพันธ์ให้กับผู้ที่ต้องการสารนิเทศดังกล่าว (ข่าวพาณิชย์ 2532 : 1-2) ข้อมูลของ
กระทรวงพาณิชย์ที่จะจัดเก็บและให้บริการจากเครื่องคอมพิวเตอร์จะแบ่งเป็นสองประเภท คือ ข้อมูลพื้นฐานทั่วไปของจังหวัด เช่น จำนวนประชากร
อาชีพ สภาพความเป็นอยู่ และข้อมูล ในระดับการตัดสินใจ เช่น สินค้า พืชที่สำคัญในท้องถิ่น ผู้ประกอบการค้า เป็นต้น ข้อมูลเหล่านี้
ล้วนแต่เป็นประโยชน์ต่อการค้าในประเทศเป็นอย่างยิ่ง
บริษัทเอกชน ธนาคารทั่วไป และสถาบันการค้าต่าง ๆ ล้วนแล้วแต่มีสารนิเทศ เพื่อการตัดสินใจทางด้านการค้าทั้งสิ้น
เพียงแต่สภาพการจัดเก็บข้อมูลสารนิเทศแตกต่างกัน ไปตามความจำเป็นของการใช้สารนิเทศ
บทบาททางด้านการศึกษา
สังคมสารนิเทศที่ผ่านมาจากอดีตถึงปัจจุบัน ล้วนแล้วแต่ตระหนักถึงความสำคัญ ของการศึกษา
แต่ละประเทศรวบรวมสารนิเทศทุกชนิดเพื่อการศึกษาของคนในประเทศเป็น หลักก่อน มีการสนับสนุนการจัดตั้งห้องสมุดและศูนย์สารนิเทศต่าง ๆ
เพื่อมุ่งหวังให้เป็นศูนย์ กลางการให้บริการสารนิเทศเพื่อการศึกษา มีการแปลหนังสือจากภาษาหนึ่งไปสู่อีกภาษาหนึ่ง
เพื่อให้สารนิเทศแพร่หลายและเป็นการพัฒนาประเทศทางอ้อม สื่อสารนิเทศเพื่อการศึกษา จึงมีจำนวนมากและเพิ่มขึ้นมากในแต่ละปี
ประเทศต่างๆ ทั่วโลกล้วนแต่มีหน่วยงานทางการศึกษาที่รับผิดชอบในการผลิต สารนิเทศเพื่อการศึกษา เช่น กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ
มีหน้าที่โดยตรงต่อการ ผลิตตำรา เพื่อการศึกษาในระดับต่ำกว่าอุดมศึกษา หนังสือที่ผลิต ได้แก่ หนังสอบแบบเรียน คู่มือครู หนังสืออ่านเพิ่มเติม
หนังสือส่งเสริมการอ่าน เป็นต้น หน่วยงานทางวิชาการ ของสถาบันการศึกษาต่างๆผลิตตำราเพื่อประกอบการเรียนการสอน เช่น ตำราของ
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช เป็นต้น
สารนิเทศเพื่อใช้ประกอบการเรียนการสอนเหล่านี้ ล้วนแต่มีบทบาทในการส่ง
เสริมระบบการศึกษาภายในประเทศให้เกิดการศึกษาได้อย่างต่อเนื่องและมีผลต่อการพัฒนา ประเทศโดยส่วรรวม
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ ซึ่งเป็นหน่วยงานที่สำคัญ
อีกหน่วยหนึ่งทางด้านการจัดการศึกษาได้ดำเนินการจัดระบบข้อมูลการศึกษาระดับจังหวัด
เพื่อใช้ประโยชน์ในการทำสารนิเทศไปใช้วางแผนและวินิจฉัยปัญหาและความต้องการดัาน การศึกษาของจังหวัดแต่ละจังหวัดอยู่ในขณะนิ้
(สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ 2531 : 3-4) สารนิเทศจึงมีบทบาทต่อการพัฒนาการศึกษาภายในประเทศดังกล่าว
บทบาทด้านการเมืองการปกครอง
สารนิเทศต่างๆ มีบทบาทต่อการส่งเสริมระบอบการเมืองภายในประเทศช่วย ให้ประชาชนเกิดความเข้าใจต่อการปกครองของบ้านเมือง
หากคนในประเทศสนใจสาร นิเทศที่เกี่ยวข้องกับนโยบายการปฏิบัติหน้าที่ของราชการ และมีส่วนช่วยต่อการเข้าใจสภาพ ปัญหาของบ้านเมือง
ประเทศชาติก็จะเกิดการพัฒนาและดำเนินการปกครองไปได้อย่างราบรื่น
คณะรัฐบาลได้เห็นความสำคัญของการสื่อสารนิเทศในการนำไปใช้กับประชาชน
ควบคู่ไปกับการสนับสนุนให้ประชาชนได้รับทราบสารนิเทศเพื่อทราบนโยบายการบริหารบ้านเมือง จากฝ่ายรัฐบาล
โดยการให้จังหวัดแต่ละจังหวัดตั้งศูนย์ข้อมูลของจังหวัดเพื่อเป็นคลังรวบรวม
ข้อมูลพื้นฐานเพื่อเป็นประโยชน์ต่อการนำไปวางแผนงานทางด้านการปกครอง ด้านการให้บริการ ของรัฐ ด้านการพัฒนาสังคม
ด้านความมั่นคงและด้านอื่น ๆ (จังหวัดกาญจนบุรี 2532 : 1)
สารนิเทศดังกล่าวจะมีบทบาทเพื่อใช้ประโยชน์ด้านการเมืองการปกครองต่อไปในอนาคต
บทบาทด้านอุตสาหกรรม
ประเทศที่จัดว่าเป็นประเทศที่กำลังพัฒนา ส่วนใหญ่แล้วมักมีลักษณะการพัฒนา ทางด้านอุตสาหกรรมเป็นหลัก
สารนิเทศจึงมีส่วนสำคัญต่อการพัฒนาประเทศ ผู้ประกอบ การลงทุนจะต้องศึกษาถึงสารนิเทศต่าง ๆ อย่างลึกซึ้งก่อนที่จะประกอบการอุตสาหกรรม
รัฐบาลจำเป็นต้องหาวิธีการสนับสนุนให้นักธุรกิจได้สารนิเทศเพื่อประกอบการอุตสาหกรรม ให้นักลงทุนได้ทราบ
ยิ่งอุตสาหกรรมได้รับการพัฒนาให้ลงทุนมาก ยิ่งต้องมีความจำเป็นต่อ การเผยแพร่สารนิเทศนั้น ๆ ให้มากตามลำดับ
การถ่ายทอดเทคโนโลยีสารนิเทศเพื่อพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศ เป็นสิ่ง จำเป็นอย่างยิ่ง ดังเช่น
ประเทศญี่ปุ่นมีการพัฒนาสารนิเทศในระดับที่พร้อมที่จะรับการถ่ายทอด เทคโนโลยีในระดับสูงได้ และในประเทศไทย
รัฐบาลไทยมีนโยบายที่จะส่งเสริมสินค้า ส่งออกเป็นหลัก และขยายตลาดอุตสาหกรรมให้ใหญ่พอที่จะรองรับการถ่ายทอดเทคโนโลยี
จากต่างประเทศได้มากยิ่งขึ้น (อุกฤษฎ์ ตู้จินดา 2535 : 6) โครงการหลักใหญ่ ๆ ใน การพัฒนาประเทศไปสู่กลุ่มประเทศอุตสาหกรรมใหญ่ เช่น
โครงการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่ง ทะเลตะวันออก โครงการพัฒนาภาคใต้ และโครงการพัฒนาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ล้วน
แต่จะต้องรวบรวมสารนิเทศเพื่อมาใช้ประโยชน์กับโครงการต่าง ๆ ดังกล่าวอย่างเต็มที่
บทบาททางด้านวัฒนธรรม
สารนิเทศที่มีอยู่กระจัดกระจายจำนวนมาก มีบทบาทเกี่ยวเนื่องกับสภาพสังคมและ วัฒนธรรมมาตั้งแต่สมัยโบราณจนถึงปัจจุบัน
สภาพของสารนิเทศในรูปของหนังสือ วารสาร เอกสาร ตลอดจนโสตทัศนวัสดุต่าง ๆ มีการจัดเก็บและให้บริการในห้องสมุดและศูนย์สาร
นิเทศอยู่แล้ว สารนิเทศที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมมีส่วนสำคัญในการรักษาเอกลักษณ์ของชาติ
0ทำให้คนในชาติได้ตระหนักในศักดิ์ศรีในความเป็นชาติของตน ยังผลให้เกิดความสามัคคีใน หมู่คณะ และทำให้ประเทศชาติมีความมั่นคง
วัฒนธรรมมีส่วนช่วยในการพัฒนาจิตใจของ ประชาชน มีส่วนเกื้อกูลในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ทำให้ประชาชนในสังคมและ
ประเทศชาติมีความร่มเย็นเป็นสุข
เอกสารทางด้านวัฒนธรรมในแต่ละประเทศมีมากมาย ทั้งนี้เพราะเกิดจากการ
สะสมสารนิเทศมาอย่างสืบเนื่องเป็นหน้าที่ของนักสารนิเทศรุ่นหลังจะต้องช่วยกันถ่ายทอด
สารนิเทศทางวัฒนธรรมที่มีอยู่จำนวนมากให้มีการเผยแพร่เพื่อถ่ายทอดสิ่งดีงามทาง วัฒนธรรมต่อไป
หน้าสารบัญ