พวกเราทุกคนอยากให้ทุกสิ่งทุกอย่างในโลกนี้เป็นอย่างที่ใจเราคิด
เราอยากให้การจราจรในกทม. สะดวกสบาย ไม่มีใครทำผิดกฎ
ไม่มีใครคอยเบียดเข้ามาตัดหน้ารถของเรา
เราอยากให้ลูกน้องของเราทำงานอย่างขยันขันแข็ง และ
มีความรับผิดชอบในการทำงานที่เรามอบหมายให้เสร็จ
เราอยากให้รัฐมนตรีมีความรับผิดชอบทำงานอย่างเข้มแข็ง
เราอยากให้นักการเมืองไม่โกงกิน
เราอยากให้ข้าราชการให้บริการแก่ประชาชนอย่างยิ้มแย้ม ฯลฯ
สิ่งที่เราอยากเห็นนั้นไม่ผิดอะไร
ใคร ๆ ก็อยากได้อย่างนี้ทั้งนั้น
แต่สิ่งเหล่านี้เป็นไปได้ยากในชีวิตจริง
เพราะคนที่ทำให้เรารู้สึกหงุดหงิดเหล่านั้นเป็นคนที่ยังขาดจิตสำนึกและไม่เข้าใจความสำคัญของการมีความรับผิดชอบส่วนตัว
คำว่าจิตสำนึกและความรับผิดชอบส่วนตัวนี้
ตรงกับคำภาษาอังกฤษว่า personal accountability ซึ่งเป็นคำที่แปลยากมาก
พจนานุกรมทั่วไปมักจะแปลคำว่า accountability ว่า ความรับผิดชอบ
แต่ความจริงแล้วคำนี้มีความหมายลึกซึ้งกว่านี้มาก
เพราะคำนี้ไม่ได้แปลว่าความรับผิดชอบที่เกิดจากการได้รับมอบหมายหน้าที่เท่านั้น
แต่ยังหมายถึงความรับผิดชอบอันเกิดจากจิตสำนึกทางด้านศีลธรรม,
จริยธรรม, และ พรหมวิหารธรรมด้วย
หากเรามองไปรอบ ๆ
ตัวเราทุกวันนี้จะพบเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจากการขาดจิตสำนึกและความรับผิดชอบส่วนตัวมากเหลือเกิน
ไม่เฉพาะแต่เรื่องที่กล่าวถึงข้างต้น แม้แต่ในที่ทำงานของเราเอง
เราก็พบเหตุการณ์ที่ไม่น่าเกิด เช่น
พนักงานใช้เวลาทำงานในการส่งอีเมลนัดหมายกับเพื่อน ๆ
หรือเปิดข่าวอ่านโดยไม่สนใจกับงานอื่น ๆ ที่ค้างอยู่,
นักโปรแกรมเขียนโปรแกรมออกรายงานโดยไม่สนใจเรื่องการสะกดคำให้ถูกต้อง
หรือละเลยการระบุหน่วยของข้อมูล,
พนักงานเว็บไม่สนใจลบประกาศที่หมดอายุออกจากหน้าเว็บ
มีคำถามว่า
เมื่อมีผู้สังเกตเห็นเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่ไม่น่าพึงพอใจเหล่านี้
เขาทำอย่างไร
คำตอบก็คือ
ผู้ที่เห็นเหตุการณ์เช่นนั้นอาจจะคิดหรือทำดังต่อไปนี้
ส่ายหน้าด้วยความระอาใจที่เกิดเรื่องเช่นนี้
ไม่ทำอะไรเลย เพราะไม่ใช่เรื่องของตนเอง
ไม่ทำอะไรเลย เพราะถึงแม้จะพยายามทำอะไรไป ก็ไม่เกิดผล
ในเมื่อคนส่วนใหญ่คิดเช่นนี้
ก็เป็นธรรมดาที่ปัญหาเหล่านี้ก็จะยังเกิดอยู่ร่ำไป ไม่มีทางแก้ไขได้
การมีจิตสำนึกและความรับผิดชอบส่วนตัวเป็นเรื่องสำคัญ
และพอจะมองออกว่าถ้าพัฒนาให้ทุกคนในหน่วยงานเข้าใจและมี personal
accountability ได้จริง
การปฏิบัติงานของหน่วยงานก็จะมีผลิตภาพเพิ่มมากขึ้น
ผลงานมีคุณภาพมากขึ้น และ ปัญหาในการปฏิบัติงานจะลดลง
การพยายามพัฒนา
personal accountability นั้น จะต้องเริ่มสร้างที่ตัวเราก่อน
ถ้าหากตัวเรามีจิตสำนึกและความรับผิดชอบส่วนตัวสูงแล้ว
เราก็สามารถที่จะขยายผลไปถึงคนอื่น ๆ ได้
มีเรื่องเล่าว่า
เจ้าของบริษัทญี่ปุ่นแห่งหนึ่งไปถึงโรงงานแต่เช้า
และทุกเช้าเขาจะคอยไปยืนคำนับคนงานที่หน้าประตู
การที่เขาไปถึงโรงงานเช้าได้ ทำให้ไม่มีคนงานกล้ามาสาย
ในฐานะที่เราเป็นผู้บริหาร
การที่เรามีจิตสำนึกและความรับผิดชอบส่วนตัว หมายความว่า
เราจะต้องคิดหาทางแก้ไขให้การปฏิบัติงานของบริษัทเป็นไปในทางที่ดีมากยิ่งขึ้น
จริงอยู่พฤติกรรมของผู้อยู่ใต้บังคับบัญชาเป็นสิ่งที่เราควบคุมโดยตรงไม่ได้
แต่เราสามารถควบคุมการตอบสนองต่อพฤติกรรมที่ไม่ถูกต้องหรือเหมาะสมได้
เมื่อสองปีก่อน
ระหว่างที่ผมกำลังรอเครื่องบินที่สนามบินในลอสแองเจลิสเพื่อบินต่อไปกรุงวอชิงตัน
ผมเดินไปที่ร้านหนังสือ และได้เห็นหนังสือเล็ก ๆ เล่มหนึ่งชื่อ QBQ The
question beyond the question ผู้เขียนชื่อ John Miller
หนังสือเล่มนี้มีเพียง 115 หน้า แต่ราคาแพงเกือบ 20 เหรียญ
ครั้นเมื่อผมหยิบมาอ่านดูก็ติดใจจนต้องควักกระเป๋าซื้อมาอ่าน
John Miller
ซึ่งเขียนหนังสือเล่มนี้พยายามอธิบายแนวคิดเรื่อง Personal
Accountability ให้เข้าใจว่า การที่เราจะบ่น หรือ
ตำหนิผู้อื่นนั้นเป็นเรื่องง่าย แต่มันไม่ได้ช่วยอะไรให้ดีขึ้น
เราควรจะคิดใหม่ด้วยการตั้งคำถามว่า
ในสถานการณ์เช่นนี้เราควรจะทำอะไรจึงจะเหมาะสม John Miller
ได้พัฒนาเว็บไซต์เพื่อเผยแพร่แนวคิดนี้
รวมทั้งจัดหลักสูตรสัมมนาที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง
ใครสนใจก็เข้าไปอ่านแนวคิดเรื่อง QBQ ของเขาได้ที่ http://www.qbq.com/
เมื่อเกิดปัญหาที่เราไม่อยากให้เกิดกับตัวเรา
และจำเป็นที่เราจะต้องคิดใหม่ตั้งคำถามใหม่นั้น
ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตสำนึกและความรับผิดชอบส่วนตัวอีกคนหนึ่งคือ Kevin
Eikenberry ให้คำแนะนำว่า ควรจะตั้งคำถามต่อไปนี้กับตัวเอง
เรามีบทบาทอย่างไรในสถานการณ์นี้
ตัวเราได้ทำอะไร (หรือไม่ได้ทำอะไร)
ไปบ้างจึงทำให้เกิดสถานการณ์นี้
สถานการณ์นี้อยู่ในการควบคุมของเราหรือเปล่า
เราคิดอย่างไรในเรื่องนี้
เรามีความเชื่ออย่างไรเกี่ยวกับเรื่องนี้
เราควรจะทำอย่างไรจึงจะเปลี่ยนแปลงสถานการณ์นี้ได้
Kevin Eikenberry
บอกว่าเราจะต้องมีความกล้าหาญพอดูจึงจะตอบคำถามเหล่านี้ได้อย่างตรงไปตรงมา
แต่การตอบคำถามได้ก็จะทำให้เรามองเห็นแนวทางแก้ไขปัญหาได้ดีขึ้นกว่าเดิม
และดีกว่าการเสียเวลาที่จะชี้นิ้วกล่าวโทษ
หรือโยนความผิดไปให้ผู้อื่น
John Miller
สรุปว่า การสร้าง personal accountability ก็คือ
การพยายามตั้งคำถามใหม่ที่ไม่เหมือนกับคำถามแบบที่เราเคยถามมาตลอดชีวิต
เช่น แทนที่จะถามว่าใครคิดบัญชีมาผิด ก็เปลี่ยนเป็นถามว่า
เราจะป้องกันไม่ให้คนทำบัญชีผิดได้อย่างไร
หรือเมื่อข้อความบนเว็บที่พนักงานนำขึ้นหน้าเว็บมีคำที่สะกดผิดมาก
ก็ไม่ต้องถามเชิงดุด่าว่า "ใครเป็นคนพิมพ์ผิด
ทำไมไม่รู้จักแก้ไขก่อนนำขึ้นเว็บ" แต่เปลี่ยนไปตั้งคำถามตัวเองว่า
จะป้องกันไม่ให้เกิดความผิดแบบนี้ได้อย่างไร
เราควรกำหนดวิธีป้องกันความผิดพลาดแบบนี้อย่างไร ฯลฯ
นี่แหละครับก็คือ
Personal Accountability ของผู้บริหารที่แท้จริง