ย้อนอดีตไปเมื่อ 2,300 ปีก่อนนี้ได้มีนักปราชญ์ชาติกรีกผู้ยิ่งใหญ่ ท่านหนึ่งชื่อ Plato ท่านได้เรียบเรียงบทสนทนาไว้สองบทชื่อ Timaeus และ Critias บทสนทนานี้ได้กล่าวถึง Critias ผู้เป็นทวดของ Plato ว่าปู่ของท่านซึ่งมีนามว่า Critias the Elder ได้ยินนิทานที่พ่อของท่านที่ชื่อ Dropides เล่ามาอีกต่อหนึ่งว่าเพื่อนของท่านที่ชื่อ Solon ซึ่งมีชีวิตอยู่ในราวปี พ.ศ. 10 ได้ยินได้ฟังมาจากพระชาวอียิปต์แห่งวิหาร Sais ในประเทศอียิปต์ว่า มีอาณาจักรใหญ่แห่งหนึ่งที่รุ่งเรืองและมีอำนาจมาก ชื่อ Atlantis อาณาจักรนี้ตั้งอยู่บนเกาะๆ หนึ่งกลางมหาสมุทรแอตแลนติก และเกาะมีขนาดกว้างใหญ่ไพศาลมากแต่ในเวลาต่อมาเหตุการณ์แผ่นดินไหวได้ทำลายเกาะ และเกาะถูกคลื่นยักษ์ในทะเลไหลท่วมทับจมหายไปในทะเลอย่างไม่มีใครคนใดพบเห็นเกาะอีกเลย และในบทสนทนาที่ชื่อ Critias นั้น Plato ได้เล่าถึงอาณาจักร Atlantis ว่าประชาชนของอาณาจักรนี้เป็นลูกหลานของเทพ Poseidon แห่งทะเล บนเกาะมีภูเขา มีแผ่นดินที่อุดมสมบูรณ์ มีป่าไม้ แร่และสัตว์ป่าเช่น ช้าง มากมาย อาณาจักรนี้มีกษัตริย์ปกครองถึง 10 พระองค์ ซึ่งทุกองค์เป็นบุตรที่ถือกำเนิดจากนาง Cleito และเทพ Poseidon และทุกๆ 5 ปี กษัตริย์ที่กำลังปกครอง Atlantis จะล่าวัวศักดิ์สิทธิ์เพื่อนำไปถวายเป็นเทพบูชาแด่ Poseidon Plato ยังเล่าอีกว่าในเมืองหลวงของอาณาจักร Atlantis มีบ่อน้ำร้อนสำหรับการอาบน้ำในฤดูหนาว และบ่อน้ำเย็นสำหรับการอาบน้ำในฤดูร้อนอีกด้วย ซึ่งสถานอาบน้ำเหล่านี้ยังถูกแบ่งออกเป็นระดับๆ สำหรับคนในวรรณะต่างๆ เช่น สำหรับกษัตริย์ คนธรรมดา และม้า ตัวเกาะ Atlantis ซึ่งมีกำแพงล้อมรอบนั้นยังถูกแบ่งออกเป็นวงแหวนที่เรียงซ้อนกัน 5 วง โดยมีสะพานเชื่อมโยงระหว่างวงเหล่านั้นและเรือเดินสมุทรสามารถลอยลำเข้าไปได้ถึงใจกลางเมือง นอกจากนี้ชาวเมือง Atlantis ยังมีการศึกษา มีความสามารถด้านการทำสงครามและมีศีลธรรมสูง

แต่เมื่อเวลาผ่านไปหลายชั่วอายุคน ความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักร Atlantis ก็ได้เริ่มสลายจากความเป็นอารยะ ชาว Atlantis ได้เปลี่ยนเป็นคนกักขฬะที่กระหายและอำนาจ เทพเจ้า Zeus จึงได้ตัดสินพระทัยลงโทษอาณาจักร Atlantis ทันที แต่เมื่อบทสนทนา Critias กล่าวถึงตรงนี้ Plato ได้ตัดสินใจจบการเล่าเรื่องอย่างฉับพลันทันใด

50 ปีหลังจากที่ Plato ได้เสียชีวิตลง ในปี พ.ศ. 202 อนุชนรุ่นหลังและเหล่าศิษยานุศิษย์ก็ได้พยายามหาคำตอบว่า อาณาจักร Atlantis ของ Plato อยู่ที่ใดบนโลก และอาณาจักรนี้มีหรือไม่

Aristotle ผู้เป็นศิษย์เอกคนหนึ่งของ Plato คิดว่า Atlantis คืออาณาจักรในจินตนาการของ Plato ที่ไม่มีตัวตน และแม้แต่ในยุคของ Pliny the Elder ผู้เป็นนักประวัติศาสตร์โรมันที่มีชื่อเสียงราวปี พ.ศ. 620 ความเชื่อและความไม่เชื่อในเรื่องของ Atlantis ก็ยังคงปรากฏอยู่ โดยพวกที่เชื่อเรื่องนี้มักจะอ้างว่า Plato เป็นนักปราชญ์ที่มีคุณธรรม ดังนั้น ในการเขียนบทประพันธ์ใดๆ ท่านย่อมเขียนอย่างมีเหตุผล และกลั่นกรองว่ามีความถูกต้อง ส่วนคนที่ไม่เชื่อก็มีมากมายเพราะอ้างว่าถ้า Atlantis มีจริง น่าจะมีคนพบเห็นซากของอาณาจักรบ้าง แต่ประวัติศาสตร์ก็ได้แสดงให้เห็นตลอดเวลากว่า 2,000 ปีนี้ ไม่มีใครประสบความสำเร็จในการเห็น Atlantis เลย

ถ้า Atlantis มีจริง อาณาจักรนี้ควรตั้งอยู่ ณ ที่ใด

Plato ได้เขียนไว้ว่า Atlantis ตั้งอยู่เลย Pillars of Hercules ออกไป ซึ่งในปัจจุบัน Pillars คือช่องแคบ Gibraltar ดังนั้น Atlantis จึงควรอยู่ในมหาสมุทรแอตแลนติก ซึ่งในสมัยนั้นยังไม่มีใครรู้จักดีเพราะแอตแลนติกเป็นพื้นน้ำที่ยังไม่มีใครกล้าข้าม ดังนั้นเกาะสวรรค์ต่างๆ ที่ปรากฏในนวนิยายกรีกยุคนั้นจึงมักจะถูกกำหนดให้ตั้งอยู่ในมหาสมุทรแอนแลนติกทั้งสิ้น

ในปี พ.ศ. 2096 ซึ่งเป็นเวลาหลังจากที่ Columbus ได้พบทวีปอเมริกาแล้ว 50 ปี นักประวัติศาสตร์ชาวสเปนท่านหนึ่งชื่อ Francesco Lopes do Gomara ได้เสนอแนะว่าหมู่เกาะ West Indies และทวีปอเมริกาคือ Alantis แต่ไม่นานความคิดที่ว่าอเมริกาคือ Atlantis ก็เริ่มหมดความเชื่อถือ แต่คนหลายคนที่ยังคลั่งไคล้ในมนต์เสน่ห์ของ Atlantis ก็ได้คิดต่อไปว่า อาณาจักรนี้น่าจะตั้งอยู่กลางมหาสมุทรแอตแลนติกมากกว่าที่หมู่เกาะ Azores หรือ Madeiras หรือ Canaries แต่การศึกษาทางโบราณคดีที่หมู่เกาะเหล่านี้ไม่ได้ให้หลักฐานใดๆ ว่าเคยเป็นอาณาจักร Atlantis มาก่อนเลย เมื่อไม่มีหลักฐานใดๆ ในแอตแลนติก ผู้คนที่ยังมีความศรัทธาในเรื่องของอาณาจักร Atlantis ก็ได้หันมาพิจารณาคำของ Plato ที่ว่า Pillars of Hercules นั้นจริงๆ แล้ว Plato น่าจะหมายถึงช่องแคบ Dardanelles ของทะเลดำ (Black Sea) มากกว่าช่องแคบ Gibraltar ดังนั้น การค้นหา Atlantis จึงได้ถูกย้ายจากมหาสมุทรแอตแลนติกมากระทำในแถบทะเล Mediterranean แทน

ในปี พ.ศ. 2443 เมื่อ Sir Arthur Evans แห่งอังกฤษได้ขุดพบพระราชวัง Knossos ของอารยธรรม Minoan บนเกาะ Crete ในทะเล Mediterranean หนังสือพิมพ์ The Times ได้พาดหัวข่าวว่า Evans พบ Atlantis แล้ว

แต่ก็ไม่มีใครยอมรับ เพราะการสำรวจทางโบราณคดี และทางธรณีวิทยาที่กระทำในเวลาต่อมาได้แสดงให้เห็นว่า เกาะ Crete ไม่เคยจมลงใต้ทะเลเลย และอีก 30 ปีต่อมา เมื่อ S. Marinastos นักโบราณคดีชาวกรีกได้ขุดพบวัตถุโบราณและสิ่งประดิษฐ์ต่างๆ ของอารยธรรม Minoan บนเกาะ Crete เขาได้พบว่าวัตถุเหล่านี้ถูกฝังอยู่ภายใต้ฝุ่นภูเขาไฟ ที่ได้ระเบิดบนเกาะ Thera เมื่อ 4,000 ปีก่อนนี้ และฝุ่นได้ลอยไกลจากเกาะ Thera มาตกปกคลุมเกาะ Crete ซึ่งอยู่ไกลกันถึง 96 กิโลเมตร ดังนั้น ในปี พ.ศ. 2482 Marinators จึงได้เสนอความคิดว่า อารยธรรม Minoan บนเกาะ Crete ต้องล่มสลาย เพราะได้เกิดการระเบิดครั้งยิ่งใหญ่ ของภูเขาไฟ บนเกาะ Thera (ซึ่งปัจจุบันเรียกเกาะ Santorini) เหตุการณ์แผ่นดินไหวอย่างรุนแรงในครั้งนั้นได้ทำให้พระราชวัง Knossos และเมืองต่างๆ ของอาณาจักร Minoan พังทลาย และเถ้าถ่านและฝุ่นละอองจากภูเขาไฟได้ถล่มถมทับสิ่งปรักหักพังเหล่านี้จนหมดสิ้น เมื่อ Marinatos ได้ขุดพบหลักฐานทาง โบราณคดีที่สนับสนุนความคิดนี้ ที่เมือง Akrotiri ซึ่งอยู่ทางใต้ของเกาะ Thera เขาก็ได้พบถนนหนทาง เครื่องใช้ เช่น เครื่องปั้นดินเผามากมาย ซึ่งแสดงให้เห็นว่า Akrotiri ก็เคยเป็นดินแดนหนึ่งของอารยธรรม Minoan บนเกาะ Crete เช่นกัน

ประวัติศาสตร์ได้จารึกไว้ว่าอารยธรรม Minoan เป็นอารยธรรมโบราณที่เคยรุ่งเรืองในแถบทะเล Mediterranean เมื่อประมาณ 4,000 ปีก่อนนี้ และอาณาจักรนี้มีจุดศูนย์กลางของความเจริญอยู่ที่เกาะ Crete ชาว Minoan มีอารยธรรมสูง มีกฎหมายใช้ มีเทคโนโลยีการถลุงแร่ รู้จักขุดคลอง อุโมงค์ และสร้างท่าเรือ นอกจากนี้ชาว Minoan ยังรู้จักสร้างบ้านที่มีที่ระบายอากาศ และสร้างห้องน้ำที่มีชักโครกอีกด้วย ส่วนในเรื่องค้าขายนั้นชาว Minoan ชอบค้าข้าวสาลี ทองแดง ตะกั่วและเครื่องปั้นดินเผากับผู้คนจากที่ไกลๆ อาณาจักร Minoan มีเมืองท่าสำคัญอยู่บนเกาะ Thera แต่เมื่อราว 3,500 ปีมานี้เอง อาณาจักร Minoan ก็ได้สลายมลายสูญไปทำนองเดียวกับ Atlantis ของ Plato

การศึกษาของ Marinatos ในเวลาต่อมาได้ทำให้เรารู้ว่าเมื่อ 1,520 ปีก่อนคริสต์กาลนั้น ภูเขาไฟบนเกาะ Thera ได้ระเบิด 3 ครั้ง และในครั้งสุดท้ายนั้น พลังระเบิดของภูเขาไฟที่สูงถึง 1,600 เมตรมีความรุนแรงมากยิ่งกว่าการระเบิดของภูเขาไฟ Krakatoa ในอินโดนีเซียที่ระเบิดเมื่อปี พ.ศ. 2462 ถึง 5 เท่า เสียงภูเขาไฟระเบิด ในครั้งนั้นสามารถได้ยินไปไกลถึง 3,000 กิโลเมตรของเกาะ Thera ให้ทรุดจมลงใต้ทะเล ฝุ่น ควันและเขม่าภูเขาไฟได้พุ่งขึ้นฟ้าบดบังแสงอาทิตย์ ทำให้พื้นที่ 400 ตารางกิโลเมตรในบริเวณรอบๆ ภูเขาไฟเปลี่ยนสภาพจากกลางวันเป็นกลางคืน เถ้าถ่านและลาวาที่หนาถึง 30 เมตรได้ทับถมอารยธรรม Minoan บนเกาะ Thera จนมือสนิท และอีก 40 ปีต่อมา การยุบตัวของปล่องภูเขาไฟบนเกาะ Thera ได้ทำให้ทะเลบริเวณรอบเกาะปั่นป่วน คลื่นยักษ์ (tsunami) ที่มีความสูงถึง 30 เมตรได้ไหลพุ่งเข้าถล่มเกาะ Crete มีผลทำให้อารยธรรม Minoan ถึงจุดจบ แล้วอารยธรรม Mycenean ก็ได้เข้ามาแทนที่ทันที

เหตุการณ์ปฐพีถล่มล้างเผ่าพันธุ์ครั้งนั้น อธิบายชะตากรรมของ Crete ได้อย่างสมบูรณ์และ Marinatos เองก็คิดว่าเหตุการณ์นี้อธิบายการสูญสลายของ Atlantis ด้วยทฤษฎี Crete-Thera จึงเป็นทฤษฎี Atlantis ที่ผู้คนยอมรับกันมาก แต่เมื่อเวลาผ่านไปได้ประมาณ 20 ปี ความเชื่อในทฤษฎีนี้ก็เริ่มคลอนแคลนอีก

เพราะนักประวัติศาสตร์ ได้พบหลักฐานเพิ่มเติมว่าภูเขาไฟบนเกาะ Thera ได้ระเบิดก่อนที่พระราชวัง Knossos บนเกาะ Crete จะถูกถล่มถึง 150 ปี

ในหนังสือชื่อ Mysteries of the Ancient World ซึ่งมี J. Flanders เป็นบรรณาธิการ และถูกพิมพ์วางตลาด เมื่อเดือนธันวาคม 2541 J. Westwood ได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับ Atlantis ว่า

Plato เป็นบุคคลเดียว ที่ได้เขียนบันทึกเกี่ยวกับอาณาจักรนี้ และตั้งแต่นั้นมาใครก็ตามที่พูดถึง Atlantis ต่างก็จะอ้าง Plato ทั้งสิ้น จากเอกสารและหลักฐานทั้งหลาย ที่ปรากฏไม่มีใครรู้อย่างมั่นใจ 100% ว่า Plato ได้ตั้งใจเขียนเรื่อง Atlantis ขึ้นมาเพื่อลวงโลก หรือไม่คนบางคนคิดว่าปราชญ์ Solon ที่ Plato อ้างว่าได้ยินเรื่อง Atlantis จากพระชาวอียิปต์นั้นได้นำ "ข่าว" นี้มาบอกต่อๆ กันไปจากปากหนึ่งสู่อีกปากหนึ่ง แต่วิธีการถ่ายทอดข้อมูลลักษณะนี้ มักจะทำให้เนื้อหาของเรื่อง ผิดเพี้ยนไปเสมอ และถ้า Atlantis มีจริงดังที่ Plato เขียนไว้ เหตุใดพระอียิปต์ จึงไม่เคยเล่าเรื่องนี้ให้ Herodotus นักประวัติศาสตร์ชาติกรีก ที่ได้เคยไปเยือนอียิปต์เมื่อ 450 ปีก่อนคริสต์กาลฟัง และถ้าข้อมูล Atlantis มาจากพระอียิปต์แต่เพียงแห่งเดียว จริงและข้อมูลนั้นมีเรื่องที่เกี่ยวกับกรีกด้วย เราก็ไม่สามารถจะมั่นใจได้ว่า ข้อมูลของชาวอียิปต์ ที่เกี่ยวกับเรื่องราวของชาวกรีกเมื่อ 4,000 ปีก่อนนั้นเป็นเรื่องราวที่ถูกต้อง 100%

ประเด็นเหล่านี้ทำให้นักวิชาการ ปัจจุบันส่วนใหญ่เชื่อว่า Aristotle คิดว่าถูกที่ว่า Atlantis คืออาณาจักรนิยายที่ไม่มีตัวตน และ Plato ได้เขียนเรื่อง Atlantis ขึ้นมาเพื่อสอนใจ โดยใช้ข้อมูลภูมิศาสตร์และประวัติศาสตร์มาประกอบอย่างค่อนข้างสมจริงตามแนวหนังสือชื่อ The Republic ของ Plato เอง นักวิชาการเหล่านี้ ได้ชี้ให้เห็นว่านิทานเรื่อง Atlantis มีเนื้อหาที่ละม้ายคล้ายคลึงกับประวัติศาสตร์ของสงคราม Peloponnesian ที่เกิดขึ้นเมื่อ 431-404 ปีก่อนคริสต์กาล โดย Plato ได้สมมติให้ Atlantis แทน Athens และ Athens คือ Sparta อนึ่ง ในสงครามครั้งนั้นได้มีคลื่นยักษ์พุ่งเข้าถล่มป้อมปราบของฝ่าย Athens บนเกาะ Atalante จนราบเรียบเช่นกัน

ถึงแม้ Plato จะเขียนเรื่อง Atlantis ขึ้นมาโดยอาศัยข้อมูลจากหลายแห่งก็ตาม แต่ก็มีคนอีกหลายคนที่มิได้คิดว่าเรื่องทั้งหมดเป็นนิยาย คนเหล่านี้มีความรู้สึกอยากจะให้ Atlantis มีจริง และอยากจะเห็น Atlantis อีกครั้ง โดยอยากจะเห็นการผจญภัยในการค้นหา Atlantis ใต้ทะเล เหมือนเช่นที่ตอนกัปตัน Nemo ได้ใช้เรือดำน้ำชื่อ Nautilus ลงไปสำรวจใต้ทะเลสองหมื่นโยชน์ในนวนิยายเรื่อง Twenty Thousand Leagues Under the Sea ของ Jules Verne และกัปตัน Nemo ได้เห็นซากปรักหักพังของเมืองเห็นซากกำแพงเมืองและเสาหินต่างๆ ใต้ทะเล และที่ประตูเมืองนั้นมีคำจารึกว่า ATLANTIS ครับ

---

ที่มา : ดร.สุทัศน์ ยกส้าน สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)