ภาษาเขมร

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

บทความนี้ไม่มีการอ้างอิงจากเอกสารอ้างอิงหรือแหล่งข้อมูล โปรดช่วยพัฒนาบทความนี้โดยเพิ่มแหล่งข้อมูลน่าเชื่อถือ เนื้อหาที่ไม่มีการอ้างอิงอาจถูกคัดค้านหรือนำออก

ภาษาเขมร

เสียงอ่าน: [pʰiːəsaː kʰmaːe] เพียซาขแม

พูดใน: กัมพูชา เวียดนาม ไทย สหรัฐอเมริกา ฝรั่งเศส ออสเตรเลีย

จำนวนผู้พูด: 15.7 - 21.6 ล้าน (พ.ศ. 2547)

ตระกูลภาษา: ออสโตร-เอเชียติก
มอญ-เขมร
มอญ-เขมรตะวันออก
ภาษาเขมร

ระบบการเขียน: อักษรเขมร

สถานะทางการ

ภาษาทางการใน: กัมพูชา

ผู้วางระเบียบ: พุทธสาสนบัณฑิตย

รหัสภาษา

ISO 639-1: km

ISO 639-2: khm

ISO 639-3: อย่างใดอย่างหนึ่ง:
khm — เขมรกลาง
kxm — เขมรเหนือ

บทความนี้มีอักษรในตระกูลอักษรพราหมีปรากฏอยู่ คุณอาจเห็นสัญลักษณ์อื่นแทนตัวอักษร หรือมองเห็นสระวางผิดตำแหน่ง หากคอมพิวเตอร์ของคุณไม่สามารถแสดงผลได้อย่างถูกต้อง

ส่วนหนึ่งของสารานุกรมภาษา

ภาษาเขมร (ភាសាខ្មែរ ภาสาแขฺมร) เป็นหนึ่งในภาษาหลักของภาษากลุ่มออสโตรเอเซียติก และได้รับอิทธิพลมาจากภาษาสันสกฤต และภาษาบาลี พอสมควร ซึ่งอิทธิพลเหล่านี้ มาจากอิทธิพลของศาสนาพุทธ และศาสนาฮินดู ต่อวัฒนธรรมของชาวเขมร ในขณะที่อิทธิพลอื่นๆ เช่น จากภาษาไทย และภาษาลาว เป็นผลมาจากการติดต่อกันทางด้านภาษา และความใกล้ชิดกันในทางภูมิศาสตร์

ภาษาเขมรแปลกไปจากภาษาในประเทศเพื่อนบ้าน (ภาษาไทย ภาษาลาว และภาษาเวียดนาม) เนื่องจากไม่มีเสียงวรรณยุกต์

เนื้อหา

[แก้] สัทวิทยา

ภาษาเขมรมาตรฐานในปัจจุบัน มีเสียงสระและพยัญชนะดังต่อไปนี้ (เขียนตาม IPA)

[แก้] พยัญชนะ

p (pʰ)	t (tʰ)	c (cʰ)	k (kʰ)	ʔ
ɓ ~ b	ɗ ~ d
(f)	s			h
m	n	ɲ	ŋ
w		j	h
	l
	r

ในคำยืมบางคำ เสียงพยัญชนะ ʃ, z เสียงพยัญชนะ f/ฟ ปรากฏและ g ปรากฏในคำยืมจากภาษาฝรั่งเศส และคำยืมใหม่อื่น ๆ

[แก้] สระ

i	e		ɨ	ə	a	ɑ	u	o
i	eː	ɛː	ɨː	əː	aː	ɑː	uː	oː	ɔː
iːə	eːi	aːe	ɨːə	əːɨ	aːə	ɑːo	uːə	oːu	ɔːə
	eə						uə	oə

หมายเหตุ มีข้อโต้แย้งเกี่ยวกับจำนวนและค่าทางสัทวิทยาของสระเหล่านี้

[แก้] พยางค์และคำ

คำในภาษาเขมรมักจะประกอบด้วย 1 หรือ 2 พยางค์ มีเสียงอักษรควบจากพยัญชนะ 2 ตัวอยู่ที่ปรากฏที่ต้นพยางค์อยู่ 85 เสียง และมีอักษรควบจากจาก พยัญชนะ 3 ตัวอยู่ 2 เสียง ดังตาราง

pʰt-

pʰc-

pʰk-

pʰʔ-

pɗ-

pʰn-

pʰɲ-

pʰŋ-

pʰj-

pʰl-

pɽ-

ps-

ph-

tʰp-

tʰk-

tʰʔ-

tɓ-

tʰm-

tʰn-

tʰŋ-

tw-

tj-

tl-

tɽ-

th-

cʰp-

cʰk-

cʰʔ-

cɓ-

cɗ-

cʰm-

cʰn-

cʰŋ-

cʰw-

cʰl-

cɽ-

ch-

kʰp-

kʰt-

kʰc-

kʰʔ-

kɓ-

kɗ-

kʰm-

kʰn-

kʰɲ-

kŋ-

kʰw-

kʰj-

kʰl-

kʰɽ-

ks-

kh-

sp-

st-

sk-

sʔ-

sɓ-

sɗ-

sm-

sn-

sɲ-

sŋ-

sw-

sl-

sɽ-

sth-

ʔ^əw-

m^ət-

m^əc-

m^əʔ-

m^əɗ-

m^ən-

m^əɲ-

m^əl-

m^əɽ-

m^əs-

m^əh-

l^əp-

l^ək-

l^əʔ-

l^əɓ-

l^əm-

l^əŋ-

l^əw-

l^əh-

l^əkh-

แต่ละพยางค์จะเริ่มต้นด้วยพยัญชนะหรือพยัญชนะควบกล้ำ ตามด้วยเสียงสระ แต่ละพยางค์สามารถจะมีเสียงพยัญชนะต่อไปนี้ลงท้าย เมื่อใช้เสียงสระสั้น จะต้องลงท้ายด้วยพยัญชนะ

โครงสร้างของคำในภาษาเขมรที่มีมากที่สุดเป็นพยางค์เต็มตามที่อธิบายไว้ข้างบน ต่อหน้าด้วยพยางค์สั้นที่มีโครงสร้าง CV-, CɽV-, CVN- หรือ CɽVN- (C เป็นพยัญชนะ V เป็นสระ N เป็น m/ม, n/น, ɲ หรือ ŋ/ง). สระในพยางค์สั้นเหล่านี้มักจะออกเสียงเป็น ə ในภาษาพูด

คำต่าง ๆ สามารถประกอบด้วย 2 พยางค์เต็มได้

คำที่มี 3 พยางค์ขึ้นไปส่วนใหญ่เป็นคำยืมมาจากภาษาบาลี สันสกฤต ฝรั่งเศส หรือ ภาษาอื่น ๆ

[แก้] ภาษาถิ่น

ภาษาถิ่นมีการแสดงอย่างชัดเจนในบางกรณี มีข้อแตกต่างที่สังเกตเห็นได้ระหว่างคนพูดจากเมืองพนมเปญ (เมืองหลวง) และเมืองพระตะบองในชนบท โดยภาษาเขมรจะแบ่งเป็นภาษาถิ่นได้ 5 ถิ่น ได้แก่

สำเนียงพระตะบอง พูดทางแถบภาคเหนือของประเทศกัมพูชา
สำเนียงพนมเปญ เป็นสำเนียงกลางของกัมพูชาเช่นเดียวกับสำเนียงกรุงเทพฯของไทย โดยจะพูดในพนมเปญและจังหวัดโดยรอบเท่านั้น
สำเนียงเขมรบน หรือสำเนียงเขมรสุรินทร์ พูดโดยชาวไทยเชื้อสายเขมรในแถบอีสานใต้ โดยเฉพาะในจังหวัดสุรินทร์ จังหวัดบุรีรัมย์ จังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดอุบลราชธานี เป็นต้น
สำเนียงแขมรกรอม หรือภาษาเขมรถิ่นใต้ พูดโดยชาวเขมรที่อาศัยแถบสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขงในประเทศเวียดนาม
สำเนียงคาร์ดามอน ถือเป็นภาษาถิ่นที่ใช้พูดทางภาคตะวันตกของประเทศกัมพูชา มีผู้ใช้ในแถบเขาคาร์ดามอน (เทือกเขากระวาน) และมีผู้ใช้จำนวนน้อย

ลักษณะของสำเนียงในพนมเปญ คือการออกเสียงอย่างไม่เคร่งครัด โดยที่บางส่วนของคำจะนำมารวมกัน หรือตัดออกไปเลย เช่น "พนมเปญ" จะกลายเป็น"มเปญ" อีกลักษณะหนึ่งของสำเนียงในพนมเปญ ปรากฏในคำที่มีเสียง r/ร เป็นพยัญชนะที่ 2 ในพยางค์แรก กล่าวคือ จะไม่ออกเสียง r/ร ออกเสียงพยัญชนะตัวแรกแข็งขึ้น และจะอ่านให้มีระดับเสียงตก เช่นเดียวกับวรรณยุกต์เสียงโท ตัวอย่างเช่น "dreey" ("เตรย" แปลว่า "ปลา") อ่านเป็น "เถ็ย" (โดย d จะกลายเป็น t และมีสระคล้ายเสียง "เอ" และเสียงสระจะสูงขึ้น) อีกตัวอย่างหนึ่งคือ คำว่า "ส้ม" ออกเสียงว่า kroich โกรชในชนบท ส่วนในเมืองออกเสียงเป็น koich โคช

[แก้] ไวยากรณ์

ลำดับคำในภาษาเขมรมักจะเป็น ประธาน-กริยา-กรรม ภาษาเขมรประกอบด้วยคำเดี่ยวเป็นหลัก แต่การสร้างคำจากการเติมหน้าคำและการเติมภายในคำก็มีมาก

[แก้] อักษรเขียน

ภาษาเขมรเขียนด้วยอักษรเขมร และเลขเขมร (มีลักษณะคล้ายเลขไทย) ใช้กันทั่วไปมากกว่าเลขอารบิก ชาวเขมรได้รับตัวอักษรและตัวเลขจากอินเดียฝ่ายใต้ อักษรเขมรนั้นมีด้วยกัน 2แบบ

อักษรเชรียง (อักซอเจรียง) หรืออักษรเอน หรืออักษรเฉียง เป็นตัวอักษรที่นิยมใช้ทั่วไป เดิมนั้นนิยมเขียนเป็นเส้นเอียง แต่ภายหลังเมื่อมีระบบการพิมพ์ ได้ประดิษฐ์อักษณแบบเส้นตรงขึ้น และมีชื่ออีกอย่างว่า อักษรยืน (อักซอโฌ) อักษรเอนนี้เป็นตัวยาว มีเหลี่ยม เขียนง่าย ถือได้ว่าเป็นอักษรแบบหวัด
อักษรมูล หรืออักษรกลม เป็นอักษรที่ใช้เขียนบรรจง ตัวกว้างกว่าอักษรเชรียง นิยมใช้เขียนหนังสือธรรม เช่น คัมภีร์ในพระพุทธศาสนา หรือการเขียนหัวข้อ ที่ต้องการความโดดเด่น หรือการจารึกในที่สาธารณะ
Romanization เขียนภาษาเขมรด้วยอักษรโรมัน

ในสมัยก่อน มีผู้นิยมใช้อักษรเขมรเขียนภาษาไทย หรือภาษาบาลี ด้วย เรียกอักษรอย่างนี้ว่า อักษรขอมไทย

[แก้] อิทธิพลของภาษาเขมรในภาษาไทย

ภาษาเขมรมีอิทธิพลในภาษาไทยมาช้านาน โดยมีหลักฐานชัดเจนย้อนหลังไปอย่างน้อยในสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยปรากฏในปริบทต่างๆ ดังนี้

ในวรรณคดี (เช่น ลิลิตยวนพ่าย, โคลงกำสรวล, คำฉันท์ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง) ได้แก่ เพ็ญ, พร, ไถง, ผกา, ผอูน, แข, อัญขยม, ฉนำ, จำรัส ฯลฯ
ในภาษาพูดทั่วไป เช่น จมูก, ถนน, อาจ, อำนาจ ฯลฯ
ในอาชีพต่างๆ เช่น เสมียน, ตำรวจ, ฯลฯ
ในราชาศัพท์ เช่น ขนง, โขนง, เขนย, บรรทม, เสด็จ ฯลฯ
ในชื่อ จังหวัด เช่น ฉะเชิงเทรา นครพนม บุรีรัมย์ สุรินทร์ ศรีสะเกษ อำนาจเจริญ ฯลฯ

[แก้] แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาเขมร

ด • พ • ก กลุ่มภาษาหลัก ในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก

ภาษากลุ่มมุนดา	ภาษามุนดารี ภาษาสันตาลี ภาษาโสรา ภาษาโฮ

ภาษากลุ่มมอญ-เขมร	กลุ่มตะวันออก:กลุ่มกะตู: ภาษากันตู ภาษากูย ภาษาเกรียง ภาษาจะต็อง ภาษาเยอ ภาษาด๊ากกัง ภาษาบรู;กลุ่มบะห์นาริก: ภาษากะเซง ภาษาซรี ภาษาเซดัง ภาษาเตรียง ภาษามนอง ภาษายรุ ภาษาแย็ฮ ภาษาเรเงา ภาษาละวี ภาษาหยูก ภาษาอาลัก ภาษาฮะรัก ภาษาฮาลัง ภาษาตำปวน ภาษาโกรล ภาษากระเว็ต ภาษาละมาม ภาษาบูโล สเตียง ภาษากะโจ ;กลุ่มเขมร: เขมร- เขมรสุรินทร์ ; กลุ่มเวียตติก: ภาษาเวียดนาม ภาษาเหมื่อง ภาษาข่าตองเหลือง ภาษาบอ กลุ่มเหนือ:กลุ่มขมุ: ภาษาขมุ ภาษาบิต ภาษามลาบรี ภาษาลัวะ ภาษาไพ; กลุ่มปะหล่อง: ภาษากอน ภาษาปลัง ภาษาละเม็ต ภาษาละว้า;กลุ่มเปียริก: ภาษาชอง ภาษาสำเร ภาษาซูโอย ภาษาซาโอช ภาษาเปียร์ ภาษาสมราย; ภาษากาสี กลุ่มใต้:กลุ่มมอญ: มอญ - ญัฮกุ้ร; กลุ่มอัสเลียน: ภาษาซาไก ภาษากินตัก; ภาษากลุ่มเกาะนิโคบาร์

ด • พ • ก ภาษาราชการและภาษาที่สำคัญของประเทศสมาชิกอาเซียน

ภาษาราชการ (ประเทศสมาชิก)	กัมพูชา- ภาษาเขมร • ไทย- ภาษาไทย• บรูไน- ภาษาบรูไน • พม่า- ภาษาพม่า • ฟิลิปปินส์- ภาษาฟิลิปิโน • ภาษาอังกฤษ• มาเลเซีย - ภาษามาเลย์• ภาษาอังกฤษ • ลาว- ภาษาลาว • เวียดนาม-ภาษาเวียดนาม • สิงคโปร์- ภาษามาเลย์ • ภาษาอังกฤษ • ภาษาจีนกลาง • ภาษาทมิฬ • อินโดนีเซีย- ภาษาอินโดนีเซีย

ภาษาราชการของประเทศสังเกตการณ์	ติมอร์ตะวันออก- ภาษาเตตุม • ภาษาโปรตุเกส • ปาปัวนิวกินี- ภาษาอังกฤษ • ภาษาทอกพิซิน • ภาษาฮีรีโมตู

ภาษาเฉพาะถิ่นที่สำคัญ	พม่า- ภาษากะเหรี่ยง• ภาษาจิงผ่อ • ภาษาไทใหญ่ • ภาษามอญ • ภาษายะไข่ •ภาษาโรฮิงยา • ไทย- ภาษามลายูปัตตานี • เวียดนาม- ภาษาไทดำ • กัมพูชา- ภาษาจาม • ลาว- ภาษาม้ง • อินโดนีเซีย- ภาษาชวา • ภาษาซุนดา • ภาษาบาหลี • ภาษาอาเจะห์• ฟิลิปปินส์-ภาษาเซบู • ภาษาตากาล็อก• ภาษาอีโลกาโน•ภาษามากวินดาเนา